آسیب پذیری سکونتگاه های روستایی از فعالیت گسل و ضرورت جابجایی آنها

(نمونه موردی: روستاهای واقع در امتداد گسل شمالی میشو)

دکتر داود مختاری  استادیار گروه پژوهشی جغرافیا، دانشگاه تبریز

چکیده

گسل شمالی میشو با جهت شرقی  غربی در دامنۀ شمالی تودۀ کوهستانی میشوداغ آذربایجان )شمالغرب

ایران) کشیده شده است . مطالعات انجام شده روی عملکرد این گسل و شاخه های فرعی آن نشانگر فعال بودن آنهاست. گسل مزبور واحدهای زمین شناختی و توپوگرافیکی دامنۀ شمالی میشو را از هم جدا نموده و از این طریق نه تنها نقش مؤثری در مکان گزینی روستاهای واقع در مسیر یا مجاورت گسل)گلجار، محبوب آباد، انامق،عیش آباد، پیربالا، ارلان، باغلار، سرخه، گزافر و زنجیره ( داشته، بلکه فعالیت آن مشکلاتی ر ا نیز برای ساکنین این روستاها فراهم آورده است. در این تحقیق سعی شده است با استفاده از داده های حاصل از مطالعات میدانی و اسناد و مدارک کتابخانه ای، میزان آسیب پذیری هریک از این سکونتگاه ها از فعالیت گسل با توجه به ویژگیهای زمین شناختی ، ژئومرفولوژیکی، توپوگر افیکی، و نوع مصالح بکار رفته در ساختمان ها مورد بررسی ومطالعه قرار گیرد. نتایج تحقیق نشان می دهد که مهم ترین خطر تهدیدکنندۀ روستاهای واقع در مسیر یا مجاورت گسل شمالی میشو و شاخه های فرعی آن، خطر فعالیت های احتمالی گسل و لرزش های حاصل از آن است

عوامل دیگری از قبیل نامناسب بودن ساخت و سازها، مقاومت کم مصالح بکار رفته در ساختمان ها و عمر زیادآنها، استقرار بر روی عناصر منفصل و نامقاوم، شیب زیاد و خطر سیالی شدن مواد سازندۀ نشستگاه روستاها وبالاخره ناپایداری دامنه های مشرف به روستاها و خطر حرکات توده ای، آسیب پذیری این روستاها را تشدید میکند. بر این اساس، توجه به عوامل ژئومرفولوژی و تأثیر پدیده های مرفوژنیک در تصمیم گیری هایی که منجربه تهیۀ طرح های عمران روستایی می شود، ضرورت دارد.

مقدمه

مشکل خطرات طبیعی از دیرباز گریبانگیر بشر بوده و همیشه قسمتی از تاریخ زندگی بشری را تشکیل داده است . درجهان امروزی، فاصلۀ بین یافته های علوم بشری و توانایی آنها برای حفظ جان و مال مردم روز به روز افزایش می یابد وخشم طبیعت همچنان به قلع و قمع خود ادامه می دهد . علوم، خود نیز در افزایش این خطرات تا حدودی سهیم اند واشکال جدیدی از خطرات را با جلوه هایی تازه که ناشی از بکارگیری ناصحیح فناوری می باشد، ایجاد نموده.نقش مطالعات ژئومرفولوژیکی و تهیۀ نقشه های ژئومرفولوژی ویژه در عمران روستایی نیز بسیار مهم است ولی دراکثر موارد درتصمیم گیریهایی که منجربه تهیۀ طرحهای عمران روستایی می شود، عوامل ژئومرفولوژی و تأثیر پدیده های مرفوژنیک به فراموشی سپرده شد ه و مورد توجه قرار نمی گیرد . در سایۀ چنین مطالعاتی زمین های پایدار و ناپایدارو نحوۀ بی ثباتی آنها با مکانیسم های مؤثر مشخص می شود (رجایی 1373 ، ص 61)

گسل شمالی میشو با جهت شرقی  غربی در دامنۀ شمالی میشوداغ آذربایجان واقع شده است و مسیر آن از نظر

ناپایداری های دامنه ای و پدیده های ژئومرفولوژیکی دارای ویژگی های خاصی است که بنظر می رسد ارتباط مستقیمی با عملکرد این گسل و شاخه های فرعی آن دارد . از دیدگاه زمین ساخت جهانی ،منطقۀ مورد مطالعه روی کمربند زلزله خیز مدیترانه – آسیا واقع شده است که حدود 15 % زلزله های بوقوع پیوسته در جهان مربوط به آن است )مونرو و وایکاندر 2001 ، ص178 ) منطقۀ مورد نظر از نظر پهنه بندی خطر نسبی زلزله نیز در محدودۀ خطر بالا قرار دارد (پورکرمانی و آرین 1376 )(شکل شماره 1)

اهمیت و ضرورت انجام چنین تحقیقی از این حیث است که حدود ده روستا (گلجار، محبوب آباد، انامق، عیش آباد،پیربالا، ارلان، باغلار، سرخه، گزافر و زنجیره) درست در مسیر گسل و یا در شعاع نیم کیلومتری آن قرار گرفته اند .

اساسی ترین اقدام برای جلوگیری از این خسارات، آگاهی ازکم وکیف ساختار زمین شناسی منطقه ب ه ویژه ساختارتکتونیکی آن می باشد.

در این تحقیق سعی شده است تا میزان آسیب پذیری هر یک از این سکونتگاه های روستایی با توجه به ویژگی های زمین شناختی، ژئومرفولوژیکی، توپوگرافیکی و نوع مصالح بکار رفته در ساختمان ها مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.

روش تحقیق

بررسی های میدانی وضعیت ژئومرفولوژیکی استقرارگاه های روستایی و مصاحبه با ساکنین روستاها در مورد پیشینۀزلزله در منطقه، مرحلۀ اصلی این تحقیق بشمار می آید . اطلاعات حاصل از مطالعات میدانی، با داده های نقشه های توپوگرافی و زمین شناسی وعکس های هوایی منطقه و همچنین جایگاه زمین ساختی منطقه و سابقۀ لرزه خیزی آن مطابقت داده شده و آسیب پذیری روستاهای منطق ه از هر کدام ازعوامل تهدید کنندۀ محیطی مرتبط با فعالیت گسل ها مورد ارزیابی قرار گرفته است . با توجه به این که امکان ذکر ویژگی های همۀ روستاها درقالب این مقاله مقدور نبود، لذا ویژگی های سه روستایی، که هرکدام از یک بخش دامنۀ شمالی میشو بوده و نمایانگر سه دسته ازروستاهای واقع در مسیر یا مجاورت گسل شمالی میشو هستند، به همراه تصاویر و اشکال شماتیکی تهیه شده از آنها ذکر شده است.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: